Bát Hương Bát Tràng – Tinh Hoa Gốm Sứ Truyền Thống Trong Từng Nét Vẽ

Sự phát triển làng gốm Bát Tràng qua các thời kỳ

• Thời Lý-Trần (thế kỷ 11-14): Bát Tràng bắt đầu trở thành trung tâm gốm sứ lớn ở miền Bắc, sản xuất đồ gia dụng và đồ thờ cúng tinh xảo.
• Thời Lê-Mạc (thế kỷ 15-17): Nghề gốm đạt đỉnh cao, sản phẩm không chỉ phục vụ trong nước mà còn được xuất khẩu sang Nhật Bản, Đông Nam Á, Trung Đông và một số nước châu Âu.
• Thời Nguyễn (thế kỷ 18-19): Chính sách hạn chế ngoại thương khiến xuất khẩu gốm suy giảm, nhưng Bát Tràng vẫn duy trì sức sống nhờ thị trường nội địa rộng lớn với các sản phẩm gia dụng, thờ cúng và trang trí.
• Thời Pháp thuộc và sau 1945: Dù chịu cạnh tranh từ hàng ngoại nhập, Bát Tràng vẫn phát triển. Năm 1958, Xí nghiệp sứ Bát Tràng được thành lập, đánh dấu bước chuyển mình sang sản xuất quy mô lớn.
• Sau 1986: Làng nghề chuyển hướng theo kinh tế thị trường, sản xuất đa dạng sản phẩm từ gia dụng, mỹ nghệ đến vật liệu xây dựng, đồng thời khôi phục một số mẫu gốm cổ thời Lý, Trần.

Quy trình làm gốm gồm các bước: chọn và xử lý đất, tạo dáng, trang trí hoa văn, phủ men và nung. Người dân Bát Tràng có câu “Nhất xương, nhì da, thứ ba dạc lò”, nhấn mạnh tầm quan trọng của chất đất, lớp men và kỹ thuật nung.

• Lễ hội: Làng Bát Tràng tổ chức lễ hội truyền thống vào ngày 15 tháng 2 âm lịch hàng năm, thu hút đông đảo du khách.
• Trải nghiệm làm gốm: Du khách có thể tham gia các lớp học làm gốm, tự tay tạo ra sản phẩm của mình.
• Tham quan làng nghề: Các xưởng gốm, lò nung truyền thống, Bảo tàng gốm sứ Bát Tràng, Chợ gốm Bát Tràng với hàng trăm gian hàng bán sản phẩm gốm sứ.
• Ẩm thực: canh măng mực là đặc sản nổi tiếng làng gốm sứ Bát Tràng từ xưa đến nay.

Làng gốm sứ Bát Tràng không chỉ là một làng nghề truyền thống mà còn là điểm đến văn hóa, du lịch hấp dẫn, mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam, cần được bảo tồn và phát huy. Đến với Bát Tràng, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những tác phẩm gốm sứ tinh xảo mà còn được trải nghiệm và hiểu thêm về nghề gốm lâu đời của Việt Nam. Ngày 20/12/2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam công nhận làng gốm Bát Tràng là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa của nơi đây.

>>> Xem thêm: Bát Hương và Ý Nghĩa Tâm Linh Trong Văn Hóa Thờ Cúng Việt Nam

Đặc điểm nổi bật của bát hương Bát Tràng

Bát hương gốm sứ Bát Tràng là một sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa tâm linh và nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Với sự kết hợp giữa kỹ thuật chế tác tinh xảo và ý nghĩa phong thủy, bát hương Bát Tràng có những đặc điểm nổi bật sau:

1. Men lam truyền thống: Loại men phổ biến nhất trên bát hương Bát Tràng, màu trắng xanh nhẹ nhàng, trang nhã, phù hợp với bàn thờ gia tiên., bền màu và tạo cảm giác trang nghiêm, thanh tịnh.
2. Men rạn: Bát hương cao cấp sử dụng men rạn với các đường rạn tự nhiên, mang vẻ đẹp hoài niệm, sang trọng, tượng trưng cho sự trường tồn và kết nối giữa con người với tổ tiên.
3. Men xanh ngọc: Men bóng mịn, óng ánh như ngọc, thường được dùng cho các sản phẩm sang trọng, thể hiện sự tôn kính.
4. Men hỏa biến: Men đổi màu độc đáo khi nung, tạo hiệu ứng đa sắc, vừa nghệ thuật vừa mang ý nghĩa phong thủy.

Hoa văn tinh tế, mang ý nghĩa tâm linh Việt

• Họa tiết truyền thống: Bát hương thường được trang trí bằng các hoa văn như hoa sen (biểu tượng của sự thanh cao, thuần khiết), rồng phượng (quyền uy, thịnh vượng), mây trời, hay các câu đối chữ Hán (như “Phúc – Lộc – Thọ”).
• Phong thủy: Hoa văn và hình dáng bát hương được thiết kế hài hòa âm dương, phù hợp với mục đích thờ cúng, giúp kết nối linh khí giữa người sống và tổ tiên.
• Tính thủ công: Mỗi họa tiết thường được vẽ tay bởi các nghệ nhân lành nghề, mang lại sự tinh xảo và độc đáo, không sản phẩm nào giống hệt sản phẩm nào.

Kiểu dáng đa dạng, phù hợp từng không gian thờ cúng

• Hình trụ truyền thống: Phổ biến nhất, thường có chân đế vững chắc, miệng loe rộng để dễ cắm hương.
• Hình bát giác hoặc lục giác: Mang ý nghĩa phong thủy (bát quái, lục hợp), thường thấy trong các gia đình chú trọng yếu tố tâm linh.

 

Bộ đồ thờ men rạn đắp nổi cực đẹp Số 1 SP644

26.000.000 ₫

Bộ đồ thờ men rạn đắp nổi cực đẹp Số 2 SP645

100.000.000 ₫

Bộ đồ thờ men rạn đắp nổi cực đẹp Số 3 SP646

8 ₫

 

Độ bền và tính ứng dụng

Chịu nhiệt tốt: Bát hương Bát Tràng không bị nứt vỡ khi tiếp xúc với tàn lửa từ nhang trong thời gian dài.

Dễ vệ sinh: Lớp men láng mịn giúp việc lau chùi tro bụi đơn giản, giữ cho bát hương luôn sạch sẽ, trang nghiêm.

Ý nghĩa bền vững: Với độ bền cao, bát hương Bát Tràng có thể được sử dụng qua nhiều thế hệ, thể hiện sự trường tồn của truyền thống thờ cúng.

Bát hương Bát Tràng không chỉ là vật dụng thờ cúng mà còn là tác phẩm nghệ thuật, phản ánh tài hoa của các nghệ nhân qua từng đường nét, màu men. Nó mang trong mình hơi thở của lịch sử và văn hóa Việt Nam, được xem như một phần không thể thiếu trên bàn thờ của mỗi gia đình, đình chùa. Bát hương Bát Tràng là sản phẩm của làng nghề truyền thống hơn 700 năm, được làm hoàn toàn thủ công bởi nghệ nhân lành nghề. Không chỉ là vật dụng thờ cúng, bát hương còn thể hiện lòng thành kính, sự kết nối giữa con cháu với tổ tiên, thần linh. Mỗi chiếc bát hương đều chứa đựng tâm huyết và sự khéo léo của người thợ, tạo nên sản phẩm độc đáo và có giá trị.

Quy trình chế tác bát hương Bát Tràng là một quá trình thủ công tinh xảo, kết hợp giữa kỹ thuật truyền thống và sự khéo léo của các nghệ nhân, phản ánh giá trị văn hóa lâu đời của làng gốm Bát Tràng. Mỗi chiếc bát hương là sự kết hợp hài hòa của Ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ), phản ánh quan niệm vũ trụ thu nhỏ trong văn hóa truyền thống Việt Nam.

• Chọn và xử lý nguyên liệu (đất sét)
  • Nguyên liệu chính là đất sét trắng từ các mỏ địa phương, có độ dẻo cao, hạt mịn và ít tạp chất. Đất sét được khai thác, sau đó ngâm trong nước (thường từ 3-4 tháng) trong hệ thống bể chứa để phân rã và loại bỏ tạp chất.
  • Sau đó, đất được đánh tơi, trộn đều với nước để tạo thành hỗn hợp đồng nhất, đạt độ dẻo phù hợp cho việc tạo hình.
• Tạo hình bát hương
  • Bát hương Bát Tràng được tạo hình bằng phương pháp vuốt tay trên bàn xoay hoặc sử dụng khuôn thạch cao (đối với sản xuất hàng loạt).
  • Với kỹ thuật vuốt tay, nghệ nhân dùng bàn xoay để định hình đất sét thành dạng tròn, cân đối, sau đó điều chỉnh chi tiết như chân đế, miệng và thân bát hương. Nếu dùng khuôn, đất sét lỏng (hồ đất) được đổ vào khuôn, đợi khô một phần rồi tháo ra để hoàn thiện.
  • Sau khi tạo hình, sản phẩm được phơi khô tự nhiên hoặc sấy trong lò để đảm bảo không bị nứt, biến dạng.
• Trang trí hoa văn
  • Bát hương Bát Tràng thường được trang trí bằng các họa tiết truyền thống như rồng, phượng, hoa sen, hoặc chữ Hán mang ý nghĩa phong thủy.
  • Nghệ nhân sử dụng bút lông vẽ trực tiếp trên nền gốm mộc (chưa nung) hoặc áp dụng kỹ thuật khắc, đắp nổi. Một số sản phẩm còn được trang trí bằng men chảy màu hoặc các đường chỉ đơn giản để tăng tính thẩm mỹ, một số bát hương được trang trí bằng kỹ thuật đắp nổi, tạo hình 3D sống động.
• Tráng men hay Phủ men
  • Men được pha chế từ các nguyên liệu tự nhiên như tro, đá vôi, đất sét và oxit kim loại, theo phương pháp ướt truyền thống. Men sau khi nghiền mịn, lọc kỹ, được phủ lên bề mặt bát hương bằng cách nhúng, phun hoặc quét.
  • Bát Tràng nổi tiếng với các dòng men như men lam cổ, men rạn (nứt tự nhiên), men ngọc (sáng bóng) hay men màu, tùy thuộc vào thiết kế của từng sản phẩm.
• Nung gốm
  • Bát hương sau khi phủ men được xếp vào lò nung ở nhiệt độ cao (thường từ 1200-1300°C), trong thời gian khoảng 12-24 giờ.
  • Quá trình nung cần kiểm soát nhiệt độ cẩn thận: tăng dần đến mức cao nhất để gốm chín, sau đó hạ từ từ để tránh nứt vỡ. Trước đây, các loại lò cổ như lò ếch, lò đàn được sử dụng; ngày nay, lò nung hiện đại hơn giúp thao tác dễ dàng và hiệu quả cao hơn.
• Hoàn thiện sản phẩm
  • Sau khi nung, bát hương được kiểm tra kỹ lưỡng về màu men, họa tiết, độ bền.. Nếu có khuyết điểm (như thiếu men hoặc men thừa, nứt, sứt mẻ sẽ được loại bỏ
  • Sản phẩm hoàn thiện mang đặc trưng của gốm Bát Tràng: bền chắc, lớp men sáng đẹp, họa tiết tinh xảo, phù hợp để sử dụng trong thờ cúng.
  • Những chiếc bát hương đạt tiêu chuẩn sẽ được mang đi vẽ vàng kim 24k hoặc dát vàng cao cấp

Bảo quản và sử dụng

Bảo quản: Bát hương Bát Tràng cần được bảo quản ở nơi khô ráo, tránh va đập mạnh.

Sử dụng: Khi đặt lên bàn thờ, cần vệ sinh bát hương định kỳ và thắp hương đúng cách để giữ gìn sự tôn nghiê